Pocztówka W. Szymborskiej, 3 stycznia 2004
NIC DWA RAZY
Nic dwa razy się nie zdarza
i nie zdarzy, z tej przyczyny
zrodziliśmy się bez wprawy
i pomrzemy bez rutyny.
Choćbyśmy uczniami byli
najtępszymi w szkole świata
nie będziemy repetować
żadnej zimy ani lata.
Żaden dzień się nie powtórzy,
nie ma dwóch podobnych nocy,
dwóch tych samych pocałunków,
dwóch jednakich spojrzeń w oczy.
Wczoraj, kiedy twoje imię
ktoś wymówił przy mnie głośno
tak mi było, jakby róża
przez otwarte wpadła okno.
Dziś, kiedy jesteśmy razem
odwróciłam twarz ku ścianie
Róża? Jak wygląda róża?
Czy to kwiat? A może kamień?
Czemu ty się, zła godzino,
z niepotrzebnym mieszasz lękiem?
Jesteś - a więc musisz minąć.
Miniesz - a więc to jest piękne.
Uśmiechnięci, współobjęci
próbujemy szukać zgody,
choć różnimy się od siebie
jak dwie krople czystej wody.
Z tomiku Wołanie do Yeti (1957)
NOTHING TWICE
Nothing can ever happen twice.
In consequence, the sorry fact is
that we arrive here improvised
and leave without the chance to practice.
Even if there is no one dumber,
if you’re the planet’s biggest dunce,
you can’t repeat the class in summer:
the course is only offered once.
No day copies yesterday,
no two nights will teach what bliss is
in precisely the same way,
with exactly the same kisses.
One day, perhaps, some idle tongue
mentions your name by accident:
I feel as if a rose were flung
into the room, all hue and scent.
The next day, though you’re here with me,
I can’t help looking at the clock:
A rose? A rose? What could that be?
Is it a flower or a rock?
Why do we treat the fleeting day
with so much needless fear and sorrow?
It’s in its nature not to stay:
Today is always gone tomorrow.
With smiles and kisses, we prefer
to seek accord beneath our star,
although we’re different (we concur)
just as two drops of water are.
Trans. by Clare Cavanagh and Stanisław Barańczak
Agata Pilitowska - wieczór Polskiego Instytutu Teatralnego,
6 grudnia 2024 w Kościuszko Foundation. Zdj. G. Drabik.
ZDUMIENIE
Czemu w zanadto jednej osobie?
Tej a nie innej? I co tu robię?
W dzień co jest wtorkiem? W domu nie gnieździe?
W skórze nie łusce? Z twarzą nie liściem?
Dlaczego tylko raz osobiście?
Właśnie na ziemi? Przy małej gwieździe?
Po tylu erach nieobecności?
Za wszystkie czasy i wszystkie glony?
Za jamochłony i nieboskłony?
Akurat teraz? Do krwi i kości?
Sama u siebie z sobą? Czemu
Nie obok ani sto mil stąd,
nie wczoraj, ani sto lat temu
siedzę i patrzę w ciemny kąt
– tak jak z wzniesionym nagle łbem
patrzy warczące zwane psem?
Z tomiku Wszelki wypadek (1972)
ASTONISHMENT
Why as one person, and one only?
Why this one, not another? And why here?
On Tuesday? At home, not in a nest?
Why in skin, not scales? With a face, not a leaf?
And why do I come, I myself, only once?
On this earth? Near a small star?
After many epochs of absence?
Instead of always, and as all?
As all insects, and all horizons?
And why right now? Why bone and blood?
Myself as myself with myself? Why –
not nearby or a hundred miles away,
not yesterday or a hundred years ago –
do I sit and stare into a dark corner,
just as it looks up, suddenly raising its head,
this growling thing that is called a dog?
Trans. by Grażyna Drabik and Sharon Olds
POCHWAŁA ZŁEGO O SOBIE MNIEMANIA
Myszołów nie ma sobie nic do zarzucenia.
Skrupuły obce są czarnej panterze.
Nie wątpią o słuszności czynów swych piranie.
Grzechotnik aprobuje siebie bez zastrzeżeń.
Samokrytyczny szakal nie istnieje.
Szarańcza, aligator, trychina i giez
żyją jak żyją i rade są z tego.
Sto kilogramów waży serce orki,
ale pod innym względem lekkie jest.
Nic bardziej zwierzęcego
niż czyste sumienie
na trzeciej planecie Słońca.
Z tomiku Wielka liczba (1976)
IN PRAISE OF A GUILTY CONSCIENCE
A buzzard finds no fault with itself.
A panther has no qualms.
Piranhas do nto doubt the rightness of their actions.
A rattlesnake accepts itself without reservation.
A self-critical jackel does not exist.
Locust, alligator, trichina and gadfly
live as they live, and are pleased with it.
The heart of a whale weights a hundred kilos,
but otherwise it is light.
Nothing is more bestial
than a clear conscience
on the third planet of the Sun.
Trans. by Grażyna Drabik and Austin Flint
Two Monkeys, Pieter Brueghel the Elder (1562). State Museum in Berlin.
DWIE MAŁPY BRUEGLA
Tak wygląda mój wielki maturalny sen:
siedzą w oknie dwie małpy przykute łańcuchem,
za oknem fruwa niebo
i kąpie się morze.
Zdaję z historii ludzi.
Jąkam się i brnę.
Małpa wpatrzona we mnie, ironicznie słucha,
druga niby to drzemie --
a kiedy po pytaniu nastaje milczenie,
podpowiada mi
cichym brzękaniem łańcucha.
Z tomiku Wołanie do Yeti (1957)
THE TWO MONKEYS OF BRUEGHEL
Here’s my dream of a final exam:
two monkeys, in chains, sitting at a window.
Outside the sky is flying
and the sea bathes.
I am taking the test on human history.
I stammer and blunder.
One monkey, staring at me listens with irony,
the other seems to doze –
but when I am silent after a question,
she prompts me
with a soft clanking of the chain.
Trans. by Grażyna Drabik and Sharon Olds
ELLA W NIEBIE
Modliła się do Boga,
modliła gorąco,
żeby z niej zrobił
białą szczęśliwą dziewczynę.
A jeśli już za późno na takie przemiany,
to chociaż, Panie Boże, spójrz ile ja ważę
i odejmij mi z tego przynajmniej połowę.
Ale łaskawy Bóg powiedział Nie.
Położył tylko rękę na jej sercu,
zajrzał do gardła, pogłaskał po głowie.
A kiedy będzie już po wszystkim - dodał -
sprawisz mi radość przybywając do mnie,
pociecho moja czarna, rozśpiewana kłodo.
Z tomiku Tutaj (2010)
ELLA IN HEAVEN
She prayed to God
prayed hard
that he turn her into
a happy white girl.
And in case it be too late,
then Lord, see how big I am
and cut my pounds in half.
But the good Lord said NO.|
He laid his hand on her heart,
checked her throat, stroked her hair.
And said: when all is done,
you’ll bring me joy when you come to me,
my sweet black child, mother lode of song.
Trans. by Joanna Trzeciak
Wyklejanki: W. Szymborska
PAMIĘĆ NARESZCIE
Pamięć nareszcie ma, czego szukała.
Znalazła mi się matka, ujrzał mi się ojciec.
Wyśniłam dla nich stół, dwa krzesła. Siedli.
Byli mi znowu swoi i znowu mi żyli.
Dwoma lampami twarzy o szarej godzinie
błyśli jak Rembrandtowi.
Teraz dopiero mogę opowiedzieć,
w ilu snach się tułali, w ilu zbiegowiskach
spod kół ich wyciągałam,
w ilu agoniach przez ile mi lecieli rąk.
Odcięci – odrastali krzywo.
Niedorzeczność zmuszała ich do maskarady.
Cóż stąd, że to mogło ich poza mną boleć,
jeśli bolało ich we mnie.
Śniona gawiedź słyszała, jak wołałam mamo
do czegoś, co skakało piszcząc na gałęzi.
I był śmiech, że mam ojca z kokardą na głowie.
Budziłam się ze wstydem.
No i nareszcie.
Pewnej zwykłej nocy,
z pospolitego piątku na sobotę,
tacy mi nagle przyszli, jakich chciałam.
Śnili się, ale jakby ze snów wyzwoleni,
posłuszni tylko sobie i niczemu już.
W głębi obrazu zgasły wszystkie możliwości,
przypadkom brakło koniecznego kształtu.
Tylko oni jaśnieli piękni, bo podobni.
Zdawali mi się długo, długo i szczęśliwie.
Zbudziłam się. Otwarłam oczy.
Dotknęłam świata jak rzeźbionej ramy.
Z tomiku Sto pociech (1967)
MEMORY FINALLY
Memory finally got what it was looking for.
I regained my mother, my father appeared to me.
I dreamed a table for them, two chairs. They sat down.
They were mine again, and again they lived for me.
At a grey hour the two lamps of their faces
gleamed as in Rembrandt.
Only now can I admit
in how many dreams they wandered, in how many crowds
I was pulling them out from under the wheels,
in how many agonies they were sliding out of my arms.
Cut off, they grew back crookedly.
Absurdity forced them into masquerades.
So what if it couldn’t hurt them outside of me
if it hurt them in me.
An imagined mob heard as I called out Mama
to something squeaking that jumped on a branch.
And they laughed that I had a father with a bow in his hair.
I was waking up in shame.
Finally,
finally, one ordinary night,
from a common Friday to Saturday,
they came to me suddenly just as I wanted them.
They appeared in my dream, but as if freed from dreams,
obedient to themselves and nothing else.
In the background, all possibilities faded,
coincidences lacked the necessary shape.
They were beautiful, for they were like themselves.
I dreamed them for a long time, happily.
I woke up. Opened my eyes.
Touched the world, the carved frame.
Trans. by Grażyna Drabik and Sharon Olds
Wisława Szymborska (1923–2012) - a Polish poet, essayist, and translator was awarded the Nobel Prize in Literature in 1996 for her “poetry that with ironic precision allows the historical and biological context to come to light in fragments of human reality.” Born in Prowent, near Poznań, she spent most of her life in Kraków. Her first poem "Szukam słowa"/ I Am Looking for a Word was published in 1945 in a daily newspaper “Dziennik Polski” and her debut collection titled Dlatego żyjemy / That’s Why We Are Alive appeared in 1952. Known for her humor, philosophical depth, and accessibility, she explored themes of human existence, history, and science.
During the years 1953-1981 she worked in a weekly “Życie Literackie”/ Literary Life, where since 1968 she wrote a popular column of “Lektury nadobowiązkowe” / Non-required Readings. After 1981, she continued this series of reviews and commentary in the monthly “Odra,” where she also published a poem “Cat in an Empty Apartment” after the death in 1990 of her long-term partner Kornel Filipowicz. A lifelong lover of wordplay and ephemera, she created whimsical collage postcards for friends and had a passion for avoiding the limelight. Szymborska’s works, including Sól /Salt (1962), Wielka liczba / A Great Number (1976), Ludzie na moście / The People on the Bridge (1986), Chwila / Moment (2002), Tutaj / Here (2010) and Wystarczy / Enough (2011), remain beloved for their ability to make readers laugh, think, and marvel at life’s absurdities.
Joanna Trzeciak, On Translating Szymborska, New Ohio Review, May 13, 2013:
Ella Fitzgerald śpiewa i Magda Umer czyta wiersz „Ella w niebie” w audycji Wojciecha Manna “W Tonacji Trójki” (Polskie Radio), 7 luty, 2012:
Fundacja Wisławy Szymborskiej: https://www.szymborska.org.pl
Wisława Szymborska czyta „Nic dwa razy”: https://youtu.be/d4O0Y0czkIQ?si=juHkP8pzKQvNNhVd
sanah - Nic dwa razy: https://youtu.be/nid0QzHsyII?si=c4w0UARESVnTAdA_
Comments